बारकोड-Barcode म्हणजे काय ? संपूर्ण माहिती.

मित्रानो तुम्ही मॉल किंवा डीमार्ट , कोणतेही बिग बझार सारख्या मोठ्या दुकानात गेला असाल तर तिथं तुम्ही पुढील गोष्टी पाहायला मिळतील जसे तम्ही खरेदी केलेल्या वस्तूंवरील बारकोड स्कॅन केला जातो. त्यानंतर ऑटोमॅटिक त्या वस्तूची किंमत ऑपरेटर च्या डेस्कटॉपवर दिसते. कधी विचार केलात का बारकोड म्हणजे काय ? (What is barcode?) आणि बारकोड कसे कार्य करते ? (How barcodes work?). आताच्या घडीला जर तुम्ही पाहिले असेल तर तुम्हाला जाणवेल कि खरेदी केलेल्या लहान असो व मोठ्या वस्तूवर बारकोड हा छापलेला असतोच. त्याच उद्देश्य काय असेल बर ?

जर तुम्ही Google वर बारकोड (Barcode) ची माहिती शोधत असल्यास आणि हि पोस्ट वाचत असल्यास आपल्या मनात बारकोडशी संबंधित बरेच प्रश्न निर्माण झाले असतील. तुम्ही त्याबद्दल अधिक माहिती जाणून घेऊ इच्छित असाल तर काळजी करण्याची काही आवश्यकता नाही कारण आपल्या आजच्या या लेखात आपल्याला बारकोडशी संबंधित प्रत्येक प्रश्नांची उत्तरे मिळतील. या विषयाबद्दल अधिक माहिती मिळविण्यासाठी आपल्याला हा लेख काळजीपूर्वक वाचावा लागेल. जेणेकरून आपल्याला या लेखातील बारकोडशी संबंधित प्रत्येक माहिती मिळू शकेल. चला तर मग त्याबद्दल तपशीलवार जाणून घेऊया.

बारकोड-Barcode म्हणजे काय ? संपूर्ण माहिती.
बारकोड-Barcode म्हणजे काय ? संपूर्ण माहिती.

बारकोड म्हणजे काय ? (What is Barcode in Marathi?)

तुम्ही जर बारकोड चे निरीक्षण केले असेल तर तुम्हाला समजेल कि एका ओळीत लहान मोठ्या रेषा आहेत आणि त्याच्या खाली आकडे आहेत. तुम्हाला येथे सांगावेसे वाटते कि Barcode कोणत्याही उत्पादनाच्या मागे छापलेला अंक आणि उभ्या रेषांची रचना आहे ज्याचा उपयोग करून आपण उत्पादनाची महत्वपूर्ण माहिती मिळवली जाते. जसे उत्पादनाचे प्रमाण ,त्याची किंमत ,कोणत्या देशाचे उत्पादन ,कोणती कंपनी उत्पादन घेते आहे.

याच बारकोडचा (Barcode) सर्वात जास्त वापर आज मुख्यतः व्यवसायात केला जातो. हे संपूर्णपणे तंत्रज्ञानाचा वापर करून तयार केले गेले आहे. जे दिसायला खूपच लहान आहे. परंतु तुम्हाला सांगावेसे वाटते की या छोट्या बारकोडमध्ये काळ्या आणि पांढर्‍या रंगाच्या 95 ओळी अस्तित्त्वात आहेत. ज्या वेगवेगळ्या विभागात विभागल्या जातात.

काळ्या आणि पांढर्‍या ओळी समजण्यासाठी किंवा वाचण्यासाठी स्कॅनर्सचा (Barcode Scanner) वापर केला जातो , म्हणून बार कोडला किंमत स्कॅनर (Price Scanner) देखील म्हटले जाते. बारकोडमुळे वेळेची आणि शारीरिक श्रमांची बचत होते. आणि त्यात चूक होण्याची शक्यता खूपच कमी आहे.

बारकोड जेव्हा प्रथम बाजारात आला तेव्हा ते फक्त काळ्या रेषांसह 1 आयामी डिझाइन (1 – Dimensional design) होते आणि जे बारकोड स्कॅनरच्या मदतीने सहज वाचले (Read) जाऊ शकते. परंतु काळाबरोबर त्यांची पद्धतही बरीच बदलली आहे. आजकाल हे बर्‍याच प्रकारात आणि आकारात उपलब्ध आहे आणि ते आपल्या मोबाइल फोनवरून वाचले (Read/Scan) जाऊ शकते.

Barcode चा इतिहास (History of Barcode in Marathi)

मंडळी तर तुम्हाला समजलंच असेल कि बारकोड म्हणजे काय ? आता आपण पाहुयात Barcode चा इतिहास (History of Barcode in Marathi) हा खूपच रोचक आणि सविस्तर आहे. 70 वर्षांपूर्वी याचा शोध लागला आहे. तंत्रज्ञान बदलत असल्याने त्यातही बरेच बदल होताना दिसत आहेत. आपले शास्त्रज्ञ या मशीन वाचनीय कोडमध्ये जास्तीत जास्त माहिती देण्याचा विचार सातत्याने करीत आहेत. त्यामागील कथेबद्दल जर आपण चर्चा केली तर आपण 1949 मध्ये एका समुद्रकिनार्‍याजवळ याचा शोध लागला याबद्दल आपल्याला निश्चितच आश्चर्य वाटेल.

जेव्हा जोसेफ वुडलँड (Joseph Woodland), एक मेकॅनिकल अभियंता होते , त्यांनी प्रथम ड्रेक्सल विद्यापीठात (Drexel University) काही समांतर रेषा बनवल्या , जे मोर्स कोडसारखे (Morse Code) होते. त्यांचा एका मित्र बर्नाड सिल्व्हरने (Bernard Silver) त्यांना एका प्रश्नाचे उत्तर शोधण्यास सांगितले होते. आणि वुडलँड त्याबद्दल विचार करण्यात पार बुडून गेले होते.

नक्की वाचा >> फटाक्यांचा (Firecrackers History in India) इतिहास आणि भारत

एका दुकानाच्या मालकाने ड्रेक्सल युनिव्हर्सिटीच्या डीनला एक सिस्टम डिझाइन करण्यास सांगितले आहे जेणेकरून किराणा चेकआउट आपोआप होऊ शकेल असे बर्नाड सिल्व्हरने कुठेतरी ऐकले होते. या समस्येवर तोडगा काढत असताना या दोघांनी प्रथम बारकोडचा शोध लावला.1952 साली त्यांच्या नावावर एक पेटंट हि झाले. त्याने आपल्या त्या पद्धतीला "क्लासिफाइंग अ‍ॅपरेटस अँड मेथड" (Classifying Appratus and Method) असे नाव दिले.

लोकांना हे नवीन तंत्रज्ञान हळूहळू खूपच आवडले. यापासून प्रेरणा घेऊन अनेक कंपन्यांनी बारकोड टेक्नॉलॉजीवर (Barcode Technology) काम केले. बर्‍याच जणांना त्याचा वापर करण्यात अपयश आले. परंतु सर्वात मोठी कामगिरी त्यावेळी झाली जेव्हा नॅशनल असोसिएशन ऑफ फूड चेनने-National Association of Food Chains (NAFC) 1966 मध्ये स्वयंचलित चेकआउट सिस्टममध्ये (automated checkout system) हे तंत्रज्ञान वापरले गेले.

1970 साली, एनएएफसीने (NAFC) युनिफॉर्म किराणा उत्पादन संहितावर यू.एस. सुपरमार्केट हॉक समिती (U.S Supermarket Ad Hoc Committee) स्थापन केली. ज्यांनी उत्पादन ओळखण्यासाठी बारकोड विकसित केला आणि 11 अंकी कोड प्रमाणित केला. 26 जून 1974 रोजी जगात पहिल्यांदा बारकोड स्कॅन करण्यात आला होता, आणि वेळोवेळी बारकोडचे तंत्रज्ञान बरेच बदलले आहे आणि नवीन वैशिष्ट्ये जोडली गेली आहेत जेणेकरून ते वापरणे अधिक सोईस्कर आणि सोपे होऊन जावे.

बारकोड कसा तयार करायचा? / How to create a barcode?

मित्रांनो, जर तुमचे दुकान असेल किंवा तुमचा कोणताही व्यवसाय असेल आणि त्यासाठी आपल्याला बारकोड बनवायचे आहे. तर यासाठी आपल्याला अजिबात त्रास घेण्याची आवश्यकता नाही, कारण बारकोड तयार करणे खूपच सोपे आहे.

बारकोड बनवण्यासाठी बरेच ऑनलाइन पर्याय उपलब्ध आहेत, ज्याचा वापर करून आपण कोणतीही किंमत न मोजता बारकोड तयार करू शकतो. पुढे आपण पाहणार आहोत , पुढील आम्ही सांगितलेली कृती स्टेप बाय स्टेप केल्यावर सहजरित्या तुम्ही बारकोड आकृती तयार करू शकता. चला तर मग पाहुयात, बारकोड कसा तयार करायचा? / How to create a barcode?

१) हे करण्यासाठी, आपण प्रथम बारकोड तयार करण्याच्या खालील अधिकृत संकेतस्थळाला भेट दिली पाहिजे. संकेतस्थळ - https://barcode.tec-it.com/en

२) या संकेतस्थळाला भेट दिल्यानंतर तुम्हाला ऑनलाईन बारकोड जनरेटरचा (Online Barcode Generator) पर्याय मिळेल.

३) खाली लाइनर कोड(Linear Codes), पोस्टल कोड(Postal codes), 2 डी कोड(2D codes), बँकिंग आणि पेमेंट्स कोड (Banking and Payments Codes) असे पर्याय असतील ज्यासाठी आपण एखादी बारकोड रचना तयार करू इच्छित आहात त्या कार्याची निवड करण्यासाठी असे पर्याय तुम्हाला निवडावे लागतील.

४) योग्य माहितीसह पर्याय भरा आणि जेनेरेट कोडवर क्लिक करा.

५) त्यानंतर आपण आपली जेनेरेट केलेली बारकोड रचना डाउनलोड करू शकता.

बारकोड कसे कार्य करते? / How do barcodes work?

बारकोड हा वाचण्यासाठी (Read) आणि समजण्यासाठी एक विशिष्ट प्रकारचे मशीन वापरले जाते. त्या मशीनमध्ये एक लाईट बसवलेली असते जी बारमध्ये असलेल्या उभ्या समांतर रेषांना स्कॅन करते आणि तुम्ही खरेदी करू इच्छित असणाऱ्या वस्तूची मात्रा, किंमत यांची माहिती देते. जर आपण विचार केला तर समजून जाऊ कि बारकोडमध्ये काळ्या आणि पांढऱ्या रंगाच्या ९५ रेषा उदाहरणार्थ. 980 8 याप्रकारे असतात जसे ते वेगवेगळ्या स्तंभात दर्शवलेल्या आहेत ज्याचा वेगवेगळा अर्थ आहे.

नक्की वाचा >> उपग्रह (Satellite) म्हणजे काय? कार्य प्रणाली? | Joshmarathi

आता ह्या बारकोडेची जेव्हा स्कॅन करण्याची वेळ येते तेव्हा मशीन मध्ये प्रथम कोणतीच लाईट लागत नाही याचा असा अर्थ होतो कि प्रस्तुत मशीन हे बारकोड च्या पहिल्या स्तम्भाला स्कॅन करत आहे. पण जेव्हा बारकोडला स्कॅन करते वेळी मशीन मद्ये लाईट लागते त्याचा अर्थ असा होतो कि मशीन बारकोडच्या दुसऱ्या 0 ला वाचत (Read) आहे. कोणत्याही उत्पादनाचे बारकोड मधील 0 चा अर्थ ते उत्पादन कोणत्या प्रकारचे आहे. त्याची मात्रा काय ? अशाप्रकारे बारकोड काम करते.

बारकोड-Barcode म्हणजे काय ? संपूर्ण माहिती.
बारकोड-Barcode म्हणजे काय ? संपूर्ण माहिती.

तुम्हाला सांगावेसे वाटते कि मित्रांनो, प्रत्येक बारकोडमध्ये लिहिलेल्या नंबरचा स्वतःचा वेगळा अर्थ असतो जो उत्पादनाची योग्य माहिती दर्शवितो. या प्रणालीचा वापर करून बड्या कंपन्यांना खूप फायदा झाला आहे. त्यातील प्रत्येक गोष्टीचा मागोवा घेतला जाऊ शकतो आणि त्यांच्या मदतीने त्या गोष्टी चांगल्या प्रकारे व्यवस्थापित केल्या जाऊ शकतात.

बारकोड(Barcode) देश (Country)
890 भारत
00-13 संयुक्त राज्य अमेरिका आणि कनाडा
30-37 फ्रांस
40-44 जर्मनी
76 स्विट्जरलैंड
888 सिंगापुर
789 ब्राजील
93 ऑस्ट्रेलिया
73 स्वीडन
70 नॉर्वे
690-692 चीन
50 यूनाइटेड किंगडम
49 जापान
489 हांगकांग
486 जॉर्जिया
480 फिलीपींस
479 श्रीलंका
471 ताइवान
46 रूस
45, 49 जपान

बारकोड चे किती प्रकार आहेत ? / How many types of barcodes ?

आता आपण बारकोडची माहिती पाहिली या भागात आपण बारकोड चे प्रकार पाहू. जे मुख्यत्वे करून दोन प्रकारचे आहेत जसे खालील प्रमाणे.

१) लीनियर किंवा 1D

२) QR (Quick Response) कोड किंवा 2D

१) लीनियर किंवा 1D

यूपीसी-UPC (युनिव्हर्सल प्रॉडक्ट कोड-Universal Product Code) जो 1 D बारकोड आहे. हे यूपीसीचे दोन भाग आहेत, पहिला barcode आणि दुसरा 12 अंकांचा यूपीसी क्रमांक. प्रथम 6 अंकी क्रमांक निर्माताची ओळख क्रमांक आहे. पुढील पाच अंक त्याच्या आयटम क्रमांकाचे प्रतिनिधित्व करतात. आणि शेवटचा अंक म्हणजे चेक अंक जो स्कॅनिंग योग्यरित्या झाला आहे की नाही हे स्कॅनरला सांगतो. लीनियर किंवा 1D barcode चा वापर आपण सामन्यतः घरगुती उत्पादन जसे क्रीम, साबण, पेन, तेल, इलेक्ट्रॉनिक वस्तू इत्यादींवर लावला जातो.

२) QR (Quick Response) कोड किंवा 2D

2D barcode बद्दल बोलायचे झाले तर तो text information शिवाय बरीच माहिती जसे किंमत (price), मात्रा (quantity), संकेतस्थळ (web address) किंवा चित्र यांची माहिती साठवून ठेवू शकतो. आताच्या घडीला खूप सारे यंत्र आहेत जे 2D barcode ला स्कॅन करून माहिती मिळवू शकतात. उदाहरणार्थ. मोबाईल फोन. तसेच ऑनलाईन अँप्स Paytm ,Google Pay ,Phone Pay यांच्याद्वारे व्यवहार करू शकतो.

बारकोड-Barcode म्हणजे काय ? संपूर्ण माहिती.
बारकोड-Barcode म्हणजे काय ? संपूर्ण माहिती.

2D 1D पेक्षा अधिक डेटा संचयित करू शकतो आणि 2D अधिक वापरण्यायोग्य आहे. कारण 2 डी रेषेपेक्षा वेगवान आहे आणि जर 2 डीचा कोणताही भाग खराब झाला तर ते स्कॅन केले जाऊ शकते परंतु हे रेखीय किंवा 1 डीमध्ये नाही करू शकत.

बारकोडचे फायदे कोणते ? / What are the benefits of barcodes?

१) उत्पादनाचे मूल्य वाचण्यात कोणतीही चूक होत नाही.

२) उत्पादनाची माहिती फार लवकर संग्रहित केली जाऊ शकते.

३) उत्पादन खरेदी करताना देय देण्याच्या दरम्यान वेळ वाचवते.

४) Barcode वापरुन, देय देताना होणारी चूक टाळता येऊ शकते.

मित्रांनो बारकोड हा आज आपल्या जीवनाचा एक महत्त्वाचा भाग बनला आहे. कारण आज जर आपण दररोज वापरण्यासाठी ,आपल्या घरात वापरली जाणारी कोणतीही वस्तू विकत घेत असाल तर बारकोड नक्कीच वापरला जाईल. परंतु आतापर्यंत लोकांना बारकोडविषयी अधिक माहिती नव्हती. या लेखाद्वारे आम्ही तुम्हास बरीचशी माहिती दिली ,आम्ही आशा करतो कि हि माहिती नक्कीच तुम्हाला समजली असेल. Barcode चा वापर तुम्ही सहजरित्या कराल याची खात्री वाटते .

नक्की वाचा >> Emoji म्हणजे काय आणि Emoji कसे बनवायचे?

बारकोड म्हणजे काय ? (What is Barcode in Marathi?), Barcode चा इतिहास (History of Barcode in Marathi), बारकोड कसा तयार करायचा? / How to create a barcode?, बारकोड कसे कार्य करते? / How do barcodes work?, बारकोड चे किती प्रकार आहेत ? / How many types of barcodes ?, बारकोडचे फायदे कोणते ? / What are the benefits of barcodes? या सर्व गोष्टी आपण पहिल्या. मंडळी हा लेख तुम्हाला कसा वाटला तसेच या बाबत काही शंका असतील तर त्या कमेंट करून सांगायला विसरू नका.

सदरचा लेख हा तुम्ही तुमच्या प्रिय जणांशी नक्की शेयर करा जेणे करून सर्वाना बारकोड विषयी माहिती मिळेल. अशीच रोचक माहिती जोशमराठी तुमच्यासाठी आणत असते तरी न चुकता रोज joshmarathi.com संकेतस्थळाला भेट देत राहा.

Post a Comment

थोडे नवीन जरा जुने